Nüvə dövlətləri arasında sürətli silahlanma yarışı başlayıb

Nüvə dövlətləri arasında sürətli silahlanma  yarışı başlayıb

Pandemiyanın dünyanı ağuşuna aldığı və hər gün minlərlə insanın bu dəhşətli xəstəliyin qurbanı olduğu bir vaxtda beynəlxalq aləmdə təsir dairəsi uğrunda nüvə dövlətləri arasında gedən mübarizə səngimək bilmir. Bu baxımdan dünyanın ən iri nüvə dövlətləri olan ABŞ və Rusiya arasında nüvə silahı arsenalının yeniləşdirilməsi və daha dəhşətli qırğınlara səbəb olacaq yeni kütləvi qırğın silahlarının əldə edilməsi sahəsində soyuq müharibə dövrünü xatırladan yarış yeni mərhələyə qədəm qoyub. Rusiya və ABŞ arasında nüvə silahlarının yeni növlərinin əldə edilməsi sahəsində gedən mübarizə təbii ki, artıq ömrünü başa vurmaqda olan və saxlanılması hər an yeni təhlükələrə, dəhşətli dağıntılara səbəb ola biləcək silahların sıradan çıxarılması və ixtisar edilməsi fonunda baş verməkdədir. Necə deyərlər, ABŞ və Rusiya zahirən nüvə silahlarının ixtisar edilməsi prosesini həyata keçirsələr də onların modernləşdirilməsini aktivləşdirirlər.

Tərəflər arasında döyüş başlıqlarının sayının müəyyən qədər azaldılmasına baxmayaraq, nüvə fövqəldövlətləri 2019-cu ildə arsenallarının yenilənməsini davam etdirdilər. Bu barədə bazar ertəsi Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) hazırladığı silahlanma durumu haqqında məruzədə deyilir. Ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, Rusiya, ABŞ və Çin arasındakı gərginlik silahlara nəzarət üzrə danışıqlarda irəliləyişin olmaması ilə yanaşı, yeni nüvə yarışına səbəb olaraq beynəlxalq aləmdə gərginliyin daha da atması ilə müşahidə olunmaqdadır..

2020 -ilin əvvəlinə gəlincə, doqquz nüvə fövqəldövləti – ABŞ, Rusiya, Böyük Britaniya, Fransa, Çin, Hindistan, Pakistan, İsrail və KXDR 13,4 min ədəd nüvə silahı əldə edib. Bir bundan əvvəl isə nüvə silahlarının sayı indikindən 500 ədəd az idi. Bu azalma, əsasən, dünya nüvə arsenalının 90% - nin payına düşən Rusiya və ABŞ-ın köhnəlmiş silahlarının sökülməsi nəticəsində baş verib. Eyni zamanda, Rusiya və ABŞ nüvə silahlarını fəal şəkildə müasirləşdirirlər. "Hər iki ölkə nüvə silahına öz hərbi planlarında və doktrinalarında yeni və ya genişləndirilmiş rol ayırıb ki, bu da soyuq müharibədən sonra mövcud olan nüvə silahlarının tədricən marginallaşmasına yönələn tendensiyanın xeyli dəyişməsini əks etdirir", – deyə sənəddə bildirilir.

İmemo Beynəlxalq Təhlükəsizlik Mərkəzinin rəhbəri hyperstuk silahının müasirləşdirilməsi dedikdə, "ng" sualına cavab olaraq. E. M. Primakov REA akademik Aleksey Arbatov cavab verdi: "Hipersəsli silah ətrafında ajiotaj həddindən artıq böyükdür. hədsiz böyük. Nüvə və ya qeyri – nüvə silahıaresenalına səsdən 5 dəfə iti uşan təyyarə də daxil edilməkdədir. beş Yəni söhbət saniyədə 1,7 min merdən çox sürətdən gedir. İndiyə qədər hipersəsli silahlar bir neçə yüz kilometrdən çox məsafədə olan bütün obyektləri məhv etməyə qadir olan ballistik raketlər idi. Yeni sistemlərin xüsusiyyətləri ondan ibarətdir ki, onlar ballistik raketlərdən fərqli olaraq, atmosferin yuxarı qatlarında (Yer üzərində 60-70 km) böyük sürətlə uça və uçuşda manevr edə bilərlər. Rusiya bu sahədə ABŞ-ı qabaqlayıb və "avanqard"raket-planlama sistemini yaradıb. Hipersəsli arsenalın üstünlüyü ondadır ki, onları hazırkı Pro sistemləri tərəfindən ələ keçirmək olmaz".

Müasirləşmədən danışmalı olsaq, ilk növbədə nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya 10 il əvvəl başlanmış strateji triadının bütün komponentlərini yeniləşdirilməsi proqramını davam etdirir. "Biz dəniz komponentini ( Bulava-"Gürz" raketini) əvəz edirik, yerüstü "Yars" şaxtalı və qrunt-mobil bazalı döyüş başlıqları ilə əvəz edirik. Amma bizdə hava komponenti geridə qalır. Biz çoxdan yeni bombardmançı təyyarə yaratmağa çalışırıq, amma hələlik proses uzanır. Buna görə də biz 30 il əvvəl yaradılmış Tu-160 "ağ qu quşu" nın köhnə bombardmançı versiyasını bərpa etdik", – Arbatov bildirib.

Onun sözlərinə görə, hazırda amerikalılarda intensiv modernləşmə müşahidə olunmur. Son zamanlar etdikləri yeganə şey-Trident-2 sualtı raketlərinə məhdud zərbələr üçün aşağı güclü döyüş başlıqlarını qoydular. Bu konsepsiya çərçivəsində 2018-ci ildə "nüvə silahı siyasətinin nəzərdən keçirilməsi" elan edilmişdir. Amerikanın strateji Qüvvələrinin tammiqyaslı modernləşdirilməsi isə Rusiyanın həyata keçirdiyi ilə müqayisədə bu onillikdə, 2020-ci illərin ortalarından başlayacaq. Bu müstəvidə yeni bombardmançı təyyarələrin , torpaq bazlı raketlərin, sualtı qayıqların və dəniz bazlı raketlərin yaradılmasını nəzərdə tutur. Bütün bu proqram 20 il üçün nəzərdə tutulmuşdur. "Bu, həqiqətən də yeni kütləvi silahlanma yarışının başlanğıcıdır", – deyə akademik bildirib. – Özü də Rusiya artıq ona cəlb olunub və hətta ABŞ-ı bir sıra istiqamətlər üzrə qabaqlayır. Yeri gəlmişkən, ən yüksək səviyyədə böyük məmnuniyyətlə bəyan edilir ki, biz silahlanma sahəsində onları həmişə izləmişik. İndi dı qoy onlar qoy bizi izləsinlər. Beləliklə, bu, yeni geostrateji və siyasi amillər şəraitində texnologiyaların dəyişməsi ilə silahlanmanın ən real yarışıdır. Strateji hücum silahlarının daha da azaldılması və məhdudlaşdırılması üzrə tədbirlər haqqında müqaviləni (SNV-3) uzatmaq və növbəti müqaviləni bağlamaq mümkün olmadıqda, o, daha intensiv və bahalı olacaq".

Öz növbəsində, SİPRİ hesabatında qeyd olunur: əgər SNV-3 uzadılmasa, onun fəaliyyəti 2021-ci ilin fevralında dayandırılacaq. 2019-cu ildə köhnə müqavilənin uzadılması və ya yeni müqavilənin bağlanması ilə bağlı danışıqlar nəticə vermədi. Sənədin tərtibatçılarının fikrincə, bu, qismən ABŞ administrasiyasının mövqeyinə görə baş verib. Pekin isə danışıqlar masasına əyləşməkdən qətiyyən imtina edir və bunu onun nüvə arsenalının Rusiya və Amerika arsenalından dəfələrlə geri qalması ilə əsaslandırır.

"Mənə elə gəlir ki, Çinin mövqeyi danışıqların başlanması ilə bağlı təklifin qəbul edilməsinə doğru sürüklənməyə başlayır. Pekində hiss ediblər ki, onların inadkarlığı yalnız ABŞ – ın deyil, həm də Hindistan, Yaponiya, Britaniya, Fransa və hətta son on il ərzində çoxtərəfli dialoq formatına keçməyi tələb edən Rusiya kimi ölkələrin əsəblərinə təsir etməyə başlayır. -Mən Rusiya rəhbərliyinin yerində olsaydım daha çevik mövqe tutardım: biz prinsipcə, Çinin üçtərəfli formata qoşulmasına tərəfdarıq, lakin onunla ultimatum dili ilə (Asiya-Sakit Okean regionunda Yeni Amerika raketlərinin yerləşdirilməsi kimi) deyil, diplomatik dillə danışıqlar aparmaq lazımdır. Çünki heç bir dövlət danışıqlar masası arxasına əyləşməz, əgər görməzsə ki, saziş onun strateji vəziyyətini yaxşılaşdıracaqdır. Hələ ki, nə Rusiya, nə də ABŞ-ın Çinə belə bir şey təklif etməyib".

Akademikin fikrincə, Çin nüvə fövqəldövlətləri arasında xüsusi yer tutur. Bu, iqtisadi və texnoloji potensiala malik yeganə dövlətdir ki, bu da on il ərzində iki nəhəng nüvə dövləti ilə müqayisə oluna bilər. Bununla yanaşı, Çin arsenalını gizli saxlayır. Lakin Çin mümkün gələcək razılaşmalarda ABŞ və Rusiyadan geri çəkilməyə heç vaxt razılaşmayacaq. Ona görə də Pekini maraqlandıran və raket potensialı ilə bağlı iki fövqəldövlətlə onun bərabərliyini leqallaşdıracaq model hazırlanmalıdır.

Beləliklə nüvə dövlətləri arasında yeni, bəşəriyyəti bir andaca məhv etməyə qadir olan silahlar yaradılması uğrunda yarış davam edir. Bütün bunlar isə yer kürəsinin gələcəyinə yaxşı heç nə vəd etmir.

Emin Axund

Oxuməni.az


Çox oxunan xəbərlər
Elan Elan
Son xəbərlər

2023.10.17

2022.11.15

2022.11.14

2022.11.13

2022.11.12

2022.11.11

2022.11.10

Saytda yerləşdirilmiş materiallardan istifadə edərkən istinad mənbəyinin göstərilməsi zəruridir.
Ünvan: Bakı şəh., Yasamal r-nu 529-cu məhəllə, AZ 1073.
Təsisçi: “Mətbuat” firması. Redaktor müavini: Əziz Mustafayev
Tel.: 012 510 59 89, 077 767 06 66
E-mail: [email protected]
2009-2024 (c) Mediainfo.az